Ενημέρωση και Πρόγραμμα του Διημέρου

Στη συνάντηση της ανοιχτής οργανωτικής επιτροπής που έγινε στις 22 Απρίλη στο Nosotros αποφασίσθηκε το τελικό πρόγραμμα των θεματικών εισηγήσεων και εργαστηρίων, το οποίο σας επισυνάπτουμε. Οι χρόνοι των ομιλητών ορίστηκαν για τις θεματικές εισηγήσεις σε δεκαπέντε (15’)  λεπτά το πολύ για κάθε εισηγητή/τρια, ενώ για τα  εργαστήρια σε δέκα (10’)  λεπτά το πολύ για κάθε ομιλητή/τρια. Έπειτα από τις παρουσιάσεις και τις ομιλίες θα ακολουθούν τοποθετήσεις-ερωτήσεις των παρευρισκομένων
Για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών του διημέρου αποφασίστηκε η πραγματοποίηση πάρτι (event – γιορτής) για την Παρασκευή 13 Μαϊου, στον χώρο του Nosotros  Επίσης  αποφασίστηκε στις ημέρες και στον χώρο του διημέρου θα τοποθετηθεί κουτί ελεύθερης οικονομικής ενίσχυσης.
Επιπλέον, αποφασίστηκε η δημιουργία αφίσας, ενημερωτικής, στην οποία θα αναγράφεται ο τίτλος: «Διήμερο για την Άμεση Δημοκρατία και Αυτοδιαχείριση», καθώς και τα στοιχεία του χώρου και της ώρας διεξαγωγής του. Θα αναγραφούν επίσης τα εξής: «εργαστήρια, εισηγήσεις, συνέλευση» καθώς και στοιχεία επικοινωνίας (e-mail, blogspot). Η εικόνα, τα χρώματα και η καλλιτεχνική οργάνωση της αφίσας (καθώς και κάποιο logo-σύνθημα, αν υπάρξει) τίθεται στην καλλιτεχνική ευχέρεια του/της γραφίστα/γραφίστριας. Μαζί με την αφίσα αποφασίστηκε και η δημιουργία του τυπωμένου προγράμματος του οποίου το εξώφυλλο θα φέρει την αφίσα σε σμίκρυνση, η 1η σελίδα το πρόγραμμα του Σαββάτου, η 2η σελίδα το πρόγραμμα της Κυριακής και το οπισθόφυλλο τα στοιχεία επικοινωνίας.
Τα ονόματα των προσώπων που θα μιλήσουν (είτε στις εισηγήσεις είτε στα εργαστήρια) δεν θα φέρουν στο πρόγραμμα τίτλο επαγγέλματος ή άλλης ιδιότητας-ταυτότητας.
Η αφίσα και το πρόγραμμα θα πρέπει να είναι έτοιμα ηλεκτρονικά μέχρι την Μ. Πέμπτη, 28 Απριλίου.  
Στην επόμενη συνάντηση θα κλείσουν όλες οι εκκρεμότητες για το διήμερο (διαδικασίες, οργανωτικά θέματα, συντονιστές των πάνελ, τεχνικά θέματα κ.α) όπως η κάλυψη των υποχρεώσεων και των αναγκών μέχρι το διήμερο. Για το λόγο αυτό θα βοηθούσε πολύ στην αποτελεσματικότητα της προσπάθειάς μας η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των ενδιαφερομένων.
Η επόμενη συνάντηση της ανοιχτής οργανωτικής επιτροπής αποφασίστηκε την Παρασκευή 6 Μαϊου, στον ΕΚΧ Nosotros (Θεμιστοκλέους 66, Εξάρχεια) και ώρα 19:30.

*********************************************************************

ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΗΜΕΡΟ 21 & 22 ΜΑΪΟΥ

ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Αμφιθέατρο Παπαρηγοπούλου -Αίθουσες Πολίτη και Χατζηδάκη

                                        (Είσοδος από Σόλωνος)

ΣΑΒΒΑΤΟ 21 ΜΑΪΟΥ  10πμ-2μμ

10πμ-2μμ Θεματική: Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία και  Κοινωνικοί Θεσμοί

10πμ-12μ Εργαστήρια της  θεματικής

α) Διεκδίκηση ελεύθερων χώρων ως κοινών αγαθών  

β) Ανοιχτή συνέλευση πολιτών Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης

γ) Εργατικό Ιατρείο ΒΙΟ.ΜΕ-Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσ/νίκης

δ) Συλλογική κουζίνα Red Kitchen

12μ-2μμ Εισηγήσεις της Θεματικής

α) Μάκης Σταύρου ”Αυτοί που παράγουν αυτοί να αποφασίζουν - Η ιστορική πορεία της ανθρωπότητας προς την αυτοδιαχείριση και την άμεση δημοκρατία”

β) Πέτρος Βουρλής “Δημοψηφίσματα πρωτοβουλίας πολιτών ως εργαλείο άμεσης δημοκρατίας”.

γ) Πάνος Τότσικας: ”Τοπική Αυτοδιοίκηση, άμεση δημοκρατία- κοινωνικοί  θεσμοί” .

2μμ-3μμ Διάλειμμα

3μμ-7μμ Θεματική: Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία και  Οικονομία

3μμ-5.30μμ  Εργαστήρια της  θεματικής

α)Αυτοδιαχειριζόμενο εργοστάσιο ΒΙΟ.ΜΕ (Θεσαλoνίκη)

β)Αυτοδιαχειριζόμενο εργοστάσιο ξυλείας “Ρομπέν  του ξύλου”(Βέροια)

γ)Ολοκληρωμένος Συνεταιρισμός Αθήνας- Fair.Coop Greece

δ) Συνεργατικά εγχειρήματα Κωλέτη

ε)Αυτοδιαχειζόμενη Αρτοποιία (Ψαχνά Εύβοιας)

ζ) Αυτοδιαχειριζόμενο εργαστήριο παραδοσιακών προϊόντων ( Άργος)

η) Φεστιβάλ αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας

5.30μμ-7μμ Εισηγήσεις της Θεματικής

Κώστας Χαριτάκης ”Τα οικονομικά θεμέλια της άμεσης δημοκρατίας”.

Δημήτρης Κατσορίδας “Εργατικός έλεγχος-Κοινωνικοποίηση Αυτοδιαχείριση”

Γιάννης Μπίλλας “Το πρόταγμα της αποανάπτυξης ενάντια στο φαντασιακό της προόδου και της ανάπτυξης”

7μμ-10μμ  Θεματική: Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία και  Ιδεολογία

7μμ-8.30μμ  Εργαστήρια της  θεματικής

α)ΕΡΤ3-Αυτοδιεύθυνση του αγώνα - Αυτοδιαχείριση του παραγόμενου προγράμματος στη διετία 2013-2015

β) Συνεταιριστικό εγχείρημα της Εφημερίδας των Συντακτών  

γ) Αυτοδιαχειριζόμενo ραδιόφωνο EΡT-OPEN

δ) Αυτοδιαχειριζόμενo  εκδοτικό εγχείρημα “Εκδόσεις Συναδέλφων”

8.30μμ-10μμ Εισηγήσεις της θεματικής

Μαρία Παπαπαύλου ”Το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας: Ιδεολογία ή Κουλτούρα;”

Σούλα Αντωνίου ”Το αυτοδιαχειριστικό-κοινοτικό πρόταγμα του Gustav Ladauer”.

Νίκος Κατσιαούνης  ” Άμεση Δημοκρατία και Ιδεολογία”

ΚΥΡΙΑΚΗ  22 ΜΑΪΟΥ 

10.30πμ-2μμ Θεματική: Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία και  Πολιτική

11πμ-12μ Εργαστήρια της  θεματικής

Κλήρωση: Ιστορία μιας πολιτικής κίνησης που την έλεγαν Κλήρωση

12μ-2μμ Εισηγήσεις  της  θεματικής

Γιώργος Οικονόμου ”Άμεση Δημοκρατία και Αυτοδιαχείριση – διαφορές και συγκλίσεις”.

Παναγιώτης Κούστας ”Ο πολυκοινοτισμός ως απαραίτητο συστατικό μιας άμεσης δημοκρατίας”.

Θοδωρής Καρυώτης ”Αυτοδιαχείριση ως διακριτός πολιτικός και κοινωνικός πόλος”.

Γιώργος Λιερός “Τα κοινά της πόλεως”

2μμ-3μμ Διάλειμμα

3μμ-6μμ  Ανοιχτή  συνέλευση και συζήτηση στο κείμενο της “Πρότασης πλαισίου αρχών για την Άμεση Δημοκρατία και την Αυτοδιαχείριση”  που έχει διαμορφώσει η ανοιχτή οργανωτική επιτροπή προετοιμασίας του διήμερου. (Το κείμενο του πλαισίου αρχών επισυνάπτεται)

6μμ Λήξη εργασιών του διήμερου

*********************************************************************

ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε ως κοινωνία μιας χρεοκοπημένης χώρας, η επιτακτική ανάγκη είναι ο προσανατολισμός για έξοδο από αυτές. Οι απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, προήλθαν από το κυρίαρχο πολιτικό-οικονομικό σύστημα που οδήγησε στην χρεοκοπία. Το σύστημα αν και αποκαλείται δημοκρατικό, εν τούτοις είναι ολιγαρχικό, διότι κυβερνούν οι ολίγοι, και όχι οι πολλοί, όχι η κοινωνία. Μία πολιτική ελίτ νομοθετεί προς όφελος των ολίγων ισχυρών, τραπεζών, επιχειρηματιών, κεφαλαιοκρατών και ΜΜΕ. Αυτό το ολιγαρχικό πολιτικο-οικονομικό σύστημα έχει αποτύχει, αλλά δεν έχει καταρρεύσει. Είναι πάντοτε παρόν και συνεχίζει την πορεία της καταστροφής με όλες τις κυβερνήσεις, της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς.
Η ανάγκη λοιπόν για ριζική αλλαγή του αποτυχημένου πολιτικού οικονομικού συστήματος είναι εμφανής. Μία αλλαγή που θα αγκαλιάσει όλους τους κοινωνικούς τομείς: οικονομική διαχείριση, κοινωνικούς  και πολιτικούς θεσμούς, αξιακό σύστημα και ιδεολογία. Τίθεται έτσι σαφώς το ζήτημα ενός άλλου δρόμου, του δρόμου  της αυτοδιαχείρισης και της άμεσης δημοκρατίας. Αυτό συνεπάγεται την ισότητα όλων των πολιτών, την άμεση ελεύθερη, ισότιμη και αποφασιστική  συμμετοχή τους σε κάθε θεσμό της κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό   η άμεση δημοκρατία εφαρμόζεται παντού, και οι πολίτες αποφασίζουν οι ίδιοι για το περιεχόμενο και τις διαδικασίες λειτουργίας σε όλους τους τομείς της παραγωγής και της οικονομίας, της πολιτικής και του πολιτισμού
Η άμεση δημοκρατία δεν μπορεί να προκύψει παρά μόνο μέσα από τον αγώνα της κοινωνίας, με την αυτοσυγκρότησή της σε αυτόνομο πολιτικό υποκείμενο, με αυτοοργάνωση και άμεση συμμετοχή, χωρίς ανάθεση σε κόμματα και αντιπροσώπους. Έτσι όμως τίθεται το ζήτημα της πολιτικής, διότι πολιτική δεν είναι τα κόμματα, οι εκλογές, η γραφειοκρατία και η αντιπροσώπευση – αυτά αποτελούν ακύρωση και αναίρεσή  της. Πολιτική είναι όταν η κοινωνία αυτοκαθορίζεται, αμφισβητεί τους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς και αγωνίζεται για άλλους, που εξασφαλίζουν τα κοινά αγαθά, την ισότητα, την ελευθερία, τη συμμετοχή, την αυτοδιαχείριση και τη δημοκρατία.  Αυτά όμως λείπουν σήμερα. Επομένως το  βασικό ζήτημα είναι το πώς μπορεί να υπάρξει το πρόταγμα της άμεσης δημοκρατίας στις σημερινές συνθήκες σε κάθε κοινωνικό τομέα.
Μεγάλο ρόλο στην απουσία του προτάγματος, στη δημιουργία και την αποτελεσματικότητα του αμεσοδημοκρατιοκύ κινήματος δημοκρατικού κινήματος, παίζουν οι διαφορετικές απόψεις γύρω από την έννοια της δημοκρατίας. Ακόμη και τα ανώτατα πολιτειακά όργανα μίλησαν για άμεση δημοκρατία τις ημέρες του ψευδεπίγραφου εκτονωτικού δημοψηφίσματος. Οι διαστρεβλώσεις επιχωριάζουν και στους χώρους της Αριστεράς, οι οποίοι, από τότε που η έννοια της άμεσης δημοκρατίας αναδύθηκε στον δημόσιο χώρο με το κίνημα των πλατειών το 2011, την χρησιμοποιούν συσκοτίζοντάς την, προσπαθώντας να αποκομίσουν κομματικά και εκλογικά οφέλη. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη ανάγκη πρώτον, να διευκρινισθεί τι είναι η άμεση δημοκρατία ως πολίτευμα, ως καθεστώς, ως πρόταγμα, ως διαδικασία και ως κοινωνία. Δεύτερον, να γίνει συζήτηση για το πώς μπορεί να χαραχθεί ο δρόμος προς αυτήν, τι είδους θεσμικές αλλαγές χρειάζονται και ποιες είναι εφικτές, με ιδιαίτερη αναφορά στην χρεοκοπημένη Ελλάδα.
Ένα παρήγορο και ελπιδοφόρο γεγονός είναι η δημιουργία από την ίδια την κοινωνία εγχειρημάτων αυτοδιαχείρισης  σε ποικίλους κοινωνικούς και παραγωγικούς τομείς (ΒΙΟ.ΜΕ κ.ά.). Αυτά τα κοινωνικά εγχειρήματα είναι αντιαυταρχικά, αντιιεραρχικά, αντιγραφειοκρατικά, και στηρίζονται σε συμμετοχικές συλλογικές πρακτικές, με οριζόντια λειτουργία. Εκτός του ότι αυτά εξασφαλίζουν την καθημερινή επιβίωση, αγωνιζόμενα ανάμεσα στις συμπληγάδες της ιδιωτικής και της κρατικής οικονομίας, ταυτοχρόνως εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες στην αυτοδιεύθυνση, κτίζουν την εξισωτική αντίληψη, την ηθική του κοινού αγαθού, την αίσθηση του κοινού χώρου και χρόνου. Έτσι τα εγχειρήματα της αυτοδιαχείρισης προσεγγίζουν κατά κάποιον τρόπο τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας και μπορούν να αποτελέσουν προπαίδεια γι’ αυτήν. Θέτουν επί πλέον το βασικό ζήτημα της μετάβασης από το κοινωνικό στο πολιτικό, διότι, εάν τα επί μέρους κοινωνικά εγχειρήματα δεν συντονισθούν και δεν συνδεθούν με ένα αμεσοδημοκρατικό πρόταγμα τότε υπάρχουν δύο αρνητικές συνέπειες: α) Ο δημόσιος χώρος αφήνεται στα κόμματα, τους γραφειοκράτες και τα ΜΜΕ να τον λυμαίνονται αμείλικτα, και β) Αυτά τα ίδια τα εγχειρήματα παραμένουν απομονωμένα και αδύναμα σε ένα αδίστακτο καπιταλιστικό και ολιγαρχικό σύστημα. Η δύναμη όμως γεννιέται μόνον όταν οι άνθρωποι συνασπίζονται για να δράσουν, και εξαφανίζεται όταν οι άνθρωποι διασκορπίζονται και εγκαταλείπουν ο ένας τον άλλον.
Είναι εμφανές λοιπόν πως η άμεση δημοκρατία και η αυτοδιαχείριση είναι τα δύο βασικά ζητήματα που σηματοδοτούν την χειραφετητική πολιτική και κοινωνική αλλαγή. Χωρίς την ανάδειξή τους και την προώθησή τους δεν μπορεί να υπάρξει χειραφέτηση και διέξοδος. Αυτός θα είναι ένας από τους βασικούς σκοπούς στο διήμερο: να συζητηθούν τα πιο πάνω ζητήματα, να γίνει ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, να εμπλουτισθεί ο διάλογος, να ορισθούν οι έννοιες και τα νοήματα. Ο αγώνας για τις σημασίες και τις έννοιες είναι και αυτός πολιτικός αγώνας. Αν άμεση δημοκρατία και αυτοδιαχείριση σημαίνει να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας, στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο αντίστοιχα, αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς να πάρουμε τις έννοιες στα χέρια μας.
Σκοπός επίσης είναι να υπάρξουν πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στη δημιουργία ενός αμεσοδημοκρατικού διακριτού πόλου, ο οποίος σήμερα είναι ανύπαρκτος. Είναι όμως αναγκαίος, αφ’ ενός για να συντονίσει και να διαδώσει τις ιδέες της άμεσης δημοκρατίας και της αυτοδιαχείρισης, αφ’ ετέρου για να ενώσει και να εντάξει τα άτομα και τις επί μέρους συνιστώσες της αυτοδιαχείρισης, των συλλογικοτήτων και άλλων παρεμφερών κινήσεων σε ένα ριζοσπαστικό αμεσο δημοκρατικό πρόταγμα. Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό; Τι πρωτοβουλίες και τι κινήσεις χρειάζονται; Το σημαντικό πάντως που παίζει ρόλο είναι η βούληση και η δράση για έναν τέτοιον πόλο, που θα αποτελέσει το μέσον για τη διεκδίκηση ενός πολιτικού-κοινωνικού δημοσίου χώρου και χρόνου, για την απαιτούμενη αμεσοδημοκρατική πολιτική κοινωνική αλλαγή.       
Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΗΜΕΡΟ, 21-22 ΜΑΙΟΥ 2016, ΣΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ
ΜΕ ΘΕΜΑ: ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Δελτίο Τύπου

Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΗΜΕΡΟ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 16 Απριλίου η προγραμματισμένη συνάντηση της  ανοιχτής οργανωτικής επιτροπής για την προετοιμασία του διήμερου 21 & 22 Μαϊου. Η επιτροπή  έπειτα από πολύωρη συζήτηση και τοποθετήσεις, κατέληξε στις ακόλουθες αποφάσεις:

·   
          Οι εισηγήσεις και  τα εργαστήρια (παρουσίαση των εμπειριών των  εγχειρημάτων) δεν θα γίνονται παράλληλα.

·          
    Οι ημέρες του διημέρου θα χωρισθούν σε τέσσερις (4) ζώνες ωρών, με βάση τις τέσσερις θεματικές, οι οποίες δεν είναι απαραίτητο να είναι ίσες ως προς την χρονική διάρκειά τους.

·          
     Στο πρόγραμμα  θα προηγούνται τα εργαστήρια (παρουσιάσεις εμπειριών) και θα ακολουθούν οι εισηγήσεις των θεματικών.

·          
    Οι συλλογικότητες για τα εργαστήρια θα έχουν την δυνατότητα να φέρουν υλικό και να το εκθέσουν (λ.χ. σε τραπεζάκια), στις μικρότερες αίθουσες ή και στον διάδρομο, αν κριθεί απαραίτητο. 

·          
    Τίθεται προθεσμία έως και την Πέμπτη (21 Απριλίου), κατά την διάρκεια της οποίας καλούνται οι ενδιαφερόμενοι (πρόσωπα και συλλογικότητες) να καταθέσουν το θέμα της εισήγησής τους ή του εργαστήριού τους, με  τον τίτλο.

·          
   Σε αυτό το πλαίσιο, μαζί με τον τίτλο, το θέμα και την θεματική οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να στείλουν και μια περίληψη των προτάσεων τους για συμμετοχή, είτε πρόκειται για εισήγηση είτε για εργαστήρι, εν είδει σύντομης περιγραφής (abstract) στο amesidimokratia.aftodiaxirisi@gmail.com

·          
   Η επόμενη συνάντηση της  ανοιχτής οργανωτικής επιτροπής θα γίνει την Παρασκευή 22 Απρίλη και ώρα 19:30 στον ΕΚΧ Nosotros,Θεμιστοκλέους 66, Εξάρχεια με τα εξής θέματα:

-Τελική διαμόρφωση του προγράμματος του διήμερου   με όλες  τις εισηγήσεις και τα εργαστήρια.

-Τρόπος  διεξαγωγής των συζητήσεων αλλά και της τελικής γενικής συζήτησης του διημέρου.

-Οικονομικά του διήμερου και τρόποι κάλυψης τους

-Διαμόρφωση των υλικών  για το διήμερο (δελτίο τύπου, πρόσκληση, αφίσα κ.α)

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Εξαιτίας της αδυναμίας αρκετών μελών της ανοιχτής επιτροπής για την προετοιμασία του διήμερου να παραβρεθούν στη σημερινή συνάντηση, όπως ήδη ανακοινώθηκε θα πραγματοποιηθούν δύο συναντήσεις

Μία σήμερα Παρασκευή, 15/4, στις 7.30μμ που θα είναι κατά κάποιο τρόπο προπαρασκευαστική και

Μία αύριο Σάββατο 16/4, στις 6μμ, όπου θα διαμορφωθεί το σχέδιο του προγράμματος εισηγήσεων και εργαστηρίων.

Και οι δύο συναντήσεις θα πραγματοποιηθούν στον ελεύθερο κοινωνικό χώρο Nosotros, Θεμιστοκλέους 66, στα Εξάρχεια.

Δημόσιος Διάλογος για τη δημιουργία ενός Διακριτού Πολιτικού και Κοινωνικού Πόλου ενόψει του διημέρου

Σε αυτό τον χώρο σας καλούμε να καταθέσετε με σχόλιο την θέση σας για το ζήτημα:

Αυτοδιαχείριση και Άμεση Δημοκρατία ως διακριτός πολιτικός και κοινωνικός πόλος

Ζητούνται απόψεις θέσεις και ερωτήματα για το πως φαντάζεστε την δημιουργία του, το αν υπάρχει αναγκαιότητά του, με ποια δομή θα μπορούσε κατά τη γνώμη σας να πραγματοποιηθεί, τις αρχές που πρέπει να τον διέπουν και οτιδήποτε άλλο σχετίζεται με το θέμα

 

Δημόσιος Διάλογος για τον Πολιτισμό και τα ΜΜΕ ενόψει του διημέρου

Σε αυτό τον χώρο σας καλούμε να καταθέσετε με σχόλιο την θέση σας για το ζήτημα:

Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία στον Πολιτισμό και τα ΜΜΕ 

Ζητούνται εμπειρίες αυτοοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης, απόψεις για τις προοπτικές, θέσεις και ερωτήματα σχετικά με την εμπορευματοποίηση ή άλλες έννοιες που επηρεάζουν το πεδίο

Δημόσιος Διάλογος για τους Κοινωνικούς Θεσμούς

Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία στους Κοινωνικούς Θεσμούς

Οι εισηγήσεις στο διήμερο:

 Αυτοί που παράγουν αυτοί να αποφασίζουν - Η ιστορική πορεία της ανθρωπότητας προς την άμεση δημοκρατία και την αυτοδιαχείριση

                                     Μάκης Σταύρου, ιστορικός

Η ανάγκη συγκρότησης και οργάνωσης των κοινωνιών και η περίοδος της πρωτόγονης κοινοκτημοσύνης

Η ιστορική εξέλιξη και η πρόοδος της ανθρωπότητας καθορίζεται από την προσπάθεια των λαών να παράγουν αγαθά και να οργανώσουν τη ζωή τους με σκοπό να καλύπτουν τις πραγματικές τους ανάγκες –υλικές, κοινωνικές και ψυχοπνευματικές. Στη διαδικασία αυτή συμμετέχει ολόκληρη η κοινωνία με τις δυνατότητες που έχει σε κάθε ιστορική φάση ανάπτυξης. Στην ιστορική διαδρομή πολύ γρήγορα έγινε φανερό ότι, για να έχει αποτέλεσμα η παραγωγική δραστηριότητα των ανθρώπων και η λειτουργία της κάθε κοινωνίας σαν σύνολο, είναι αναγκαίος τόσο ο  καταμερισμός της εργασίας για την παραγωγή των υλικών αγαθών και των υπηρεσιών, όσο και η δημιουργία θεσμών που θα βοηθήσουν στην οργάνωση της κοινωνικής ζωής.

Στην πρώτη φάση λειτουργίας των κοινωνιών, στην πρωτόγονη δηλαδή κοινωνία, που φθάνει μέχρι και τη νεολιθική περίοδο περίπου 3000π.Χ,  και  η οποία κατά βάση είναι γνωστή σαν προϊστορική περίοδος, είναι αποδεδειγμένο ότι οι κοινωνίες των φυλών και των γενών  λειτουργούσαν  “φυσιολογικά”, δηλαδή όλοι μαζί αποφάσιζαν για όλα: και για το μοίρασμα της τροφής (κυνήγι ή καρπούς) και για τη φροντίδα των παιδιών και για τις μετακινήσεις και για ό τι άλλο ήταν απαραίτητο. Οι σχέσεις αντρών και γυναικών ήταν πλήρως ισότιμες, οι ερωτικές σχέσεις ελεύθερες και επικρατούσε η μητριαρχία, δηλαδή η μητέρα ήταν η αρχή του γένους, αφού μόνο αυτή γνώριζαν τα παιδιά.  Ήταν δηλαδή μια κοινοβιακού χαρακτήρα πρωτόγονη κοινωνία της κοινοκτημοσύνης.

Δουλοκτησία-Φεουδαρχία-Καπιταλισμός

Από την επόμενη περίοδο τα πράγματα αλλάζουν ολοκληρωτικά. Η εμφάνιση και η χρήση του χαλκού και του σιδήρου δημιουργούν νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Κατασκευάζονται νέα πιο αποδοτικά τεχνικά μέσα παραγωγής, εργαλεία και όπλα, η εργασία γίνεται πιο αποδοτική και παρουσιάζεται για πρώτη φορά πλεόνασμα προϊόντων, δηλαδή το υπερπροϊόν, το οποίο αν και είναι αποτέλεσμα της δουλειάς όλων, το ιδιοποιούνται και σφετερίζονται λίγοι και μαζί με αυτό  ιδιοποιούνται και τα μέσα παραγωγής και τη γη. Αυτή η εξέλιξη έχει σαν αποτέλεσμα να χωρισθεί για πρώτη φορά η κοινωνία σε τάξεις, δηλαδή σε αυτούς που εργάζονται και παράγουν τα αγαθά και σε αυτούς που εκμεταλλεύονται την εργασία και τα προϊόντα των παραγωγών και παίρνουν τις αποφάσεις όχι μόνο για τη διαχείριση του πλούτου, αλλά για όλες τις υποθέσεις της κοινωνίας. Στην πρώτη αυτή ταξική κοινωνία, τη δουλοκτητική, δεν είναι μόνο οι βασικοί παραγωγοί του πλούτου, οι δούλοι,  που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και καταπίεση, αλλά και οι γυναίκες, οι οποίες στερούνται όλα τα δικαιώματα και μετατρέπονται σε μηχανές αναπαραγωγής αποκλεισμένες στα σπίτια  μοναδικό σκοπό να υπηρετηθεί η αυθεντική κληρονόμηση της  περιουσίας των δουλοκτητών.

Όμως και μετά το τέλος του δουλοκτητικού συστήματος, τον 3^ομ.Χ αιώνα,   η ταξική εκμετάλλευση και  η κοινωνική αδικία που αυτή επιφέρει δεν σταματά. Το επόμενο κοινωνικό σύστημα που είναι το φεουδαρχικό, παρά τις επιμέρους διαφορές που έχει με το προηγούμενο δουλοκτητικό, είναι και αυτό  εξίσου εκμεταλλευτικό και καταπιεστικό. Για δεκαπέντε αιώνες, από τον 3^ο μέχρι τον 18^οαι. οι εργαζόμενοι, που τώρα έχουν μετατραπεί σε δουλοπάροικους, γίνονται αντικείμενο στυγνής εκμετάλλευσης. Στη φάση αυτή μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικό  ρόλο στην στήριξη των φεουδαρχών για την επιβολή της εκμετάλλευσης στους δουλοπάροικους παίζει η εκκλησία, η οποία τους προετοιμάζει και ψυχολογικά να δέχονται αδιαμαρτύρητα και αγόγγυστα την υποταγή τους στους φεουδάρχες και  με βασικό εργαλείο την ιδεολογία  του μεσσιανισμού, προβάλλει  σαν μοναδική ελπίδα σωτηρίας κάποιον μεσσία, κάποια ανώτερη δύναμη.  

Η καταλήστευση των δουλοπάροικων και του πλούτου που αυτοί παράγουν από τους φεουδάρχες οδήγησε σε αιματηρές εξεγέρσεις στον 15^ο και 16^ο  αι, (πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία, τριακονταετής πόλεμος και νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου στη Γαλλία) και αργότερα στις γνωστές αστικές επαναστάσεις που οδήγησαν στην ανατροπή του φεουδαρχικού συστήματος. Αλλά και στο καπιταλιστικό σύστημα που ακολούθησε η εκμετάλλευση και η καταπίεση συνεχίσθηκαν και συνεχίζουν να  εντείνονται οδηγώντας λαούς ολόκληρους σε εξαθλίωση. Ο καπιταλισμός μάλιστα, έχει μετατρέψει έντεχνα τον θρησκευτικό σε πολιτικό μεσσιανισμό, με εργαλείο τα πολιτικά κόμματα, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι και οι πολίτες γενικότερα να εναποθέτουν τις ελπίδες τους στις κομματικές ηγεσίες, όπως οι πιστοί τις εναποθέτουν στους θεούς.

Από την περιληπτική αυτή παρουσίαση των κοινωνικών συστημάτων εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι σε όλες τις εποχές, αν εξαιρέσει κανείς την πρωτόγονη κοινωνία, οι κοινωνίες βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν μια σκληρή πραγματικότητα, αφύσικη και αντιφατική:  άλλοι να παράγουν τον πλούτο και άλλοι να τον σφετερίζονται και να αποφασίζουν για τη διαχείρισή του. Με τον τρόπο αυτό τις αποφάσεις, οικονομικές και πολιτικές, έπαιρναν και   παίρνουν αυτοί που όχι μόνο δεν παράγουν και ζουν παρασιτικά σε βάρος των λαών, όχι μόνο καταληστεύουν τους λαούς. αλλά όποτε το απατούν τα συμφέροντά τους προκαλούν πολέμους καταστρέφοντας όχι μόνο τον πλούτο και αυτούς που παράγουν, αλλά και το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζουν και δημιουργούν οι λαοί.  

Οι αγώνες των λαών για άμεση δημοκρατία και αυτοδιαχείριση, για να αποφασίζουν αυτοί που παράγουν

Από την άλλη πλευρά σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, και στα τρία εκμεταλλευτικά συστήματα (δουλοκτησία, φεουδαρχία, καπιταλισμό) οι λαοί  καθώς βιώνουν την καταλήστευση του πλούτου που παράγουν, αντιδρούν, αντιστέκονται και αγωνίζονται διεκδικώντας το αυτονόητο, να διαχειρισθούν δηλ. οι ίδιοι αυτό τον  πλούτο. Στην  ιστορία υπάρχουν πολλά παραδείγματα τέτοιων αγώνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα που σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν  θετική  έκβαση, έστω και προσωρινά. Ένα τέτοιο παράδειγμα στην αρχαιότητα, ήταν η αιματηρή εξέγερση των καταχρεωμένων αγροτών πριν από το Σόλωνα που οδήγησε  στη σεισάχθεια και στην υπόλοιπη νομοθεσία του Σόλωνα για δικαιότερη κατανομή του πλούτου και περισσότερη δημοκρατία, και αργότερα στη νομοθεσία του Κλεισθένη και στην Άμεση Δημοκρατία, στα πλαίσια του δουλοκτητικού συστήματος βέβαια.  Ακολούθ1ησαν και άλλα παρόμοια εγχειρήματα σε μικρότερη βέβαια έκταση, όπως είναι τα πρωτοχριστιανικά κοινόβια στη Ρώμη, μετά από την εξέγερση του Σπάρτακου, τα γνωστά “Μιρ”, αγροτικά   κοινόβια στη Ρωσία τον 7^ομ.Χ αιώνα, το “Δημοτικό κίνημα” και οι “Φιλικές Εταιρείες” τον 11^ο & 12^ομ.Χ αιώνα, η εξέγερση των Ζηλωτών και η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης τον 14^ομ.Χ αιώνα, η λαϊκή επανάσταση στην Αγγλία τον 14^ομ.Χ αι,  τα συνεταιριστικά εγχειρήματα  που ξεκίνησαν το 18^ο από το συνεταιρισμό των Αμπελακίων στη Λάρισα και απλώθηκαν στη συνέχεια τον 19^ο αιώνα στην Ευρώπη  (Σκωτία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και αλλού, τα Ισραηλινά κοινόβια Κιμπούτς,  η Κομμούνα της Μπάχα-Καλιφόρνια, η Κομμούνα της Άνδρου και η Κομμούνα του Παρισιού τον 19^ο αιώνα, η Κινέζικη Αγροτική Κομμούνα στα 1911, η Σοβιετική επανάσταση στον 20^ο αιώνα, η κολεκτιβοποίηση και η αυτοδιαχείριση των εργοστασίων και των άλλων επιχειρήσεων στην Ισπανία στη διάρκεια της  ισπανικής επανάστασης (1936-1939), αλλά και αργότερα εμφυλίου. Και αυτά είναι μόνο μερικά από τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης και άμεσης δημοκρατίας στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η πλούσια εμπειρία όλων αυτών των εγχειρημάτων, σε ορισμένα από τα οποία θα αναφερθούμε πιο κάτω πιο αν αναλυτικά, δείχνει  ότι σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας  οι λαοί αγωνίσθηκαν και συνεχίζουν να αγωνίζονται για να ελέγχουν τον πλούτο που παράγουν και να παίρνουν οι ίδιοι όλες τις αποφάσεις που τους αφορούν. Επειδή όμως η επίσημη ιστορία και επομένως και η σχολική ιστορία, υπηρετώντας τα κυρίαρχα συμφέροντα, ελάχιστα αναφέρεται σε αυτούς τους αγώνες και τα εγχειρήματα- για τα   περισσότερα ακόμα και τα ονόματά τους είναι άγνωστα- θα κάνουμε αμέσως τώρα κάποια εκτενέστερη αναφορά στα σημαντικότερα από  αυτά και στην δουλοκτησία και στη φεουδαρχία και στον καπιταλισμό.

Ξεκινώντας από τη δουλοκτησία αξίζει να αναφερθούμε στην εξέγερση των υπερχρεωμένων καλλιεργητών (ελεύθερων και δούλων) τον 7^οπ.Χ αιώνα και στη σφαγή που υπέστησαν. Αυτή η εξέγερση επιβεβαιώνεται  και από την πρόσφατη ανασκαφή νεκροταφείου της εποχής στον Ιππόδρομο, στο Φάληρο,  όπου βρέθηκαν νεκροί κάθε ηλικίας, δολοφονημένοι και δεμένοι πισθάγκωνα. Αυτή η εξέγερση ήταν που  στην περίοδο γενικευμένης κρίσης λόγω μεγάλων χρεών, οδήγησε το Σόλωνα στην κατάργηση όλων των χρεών με το γνωστό νόμο της Σεισάχθειας. Εκτός όμως από τη Σεισάχθεια ο Σόλωνας θέσπισε και άλλους νόμους και για την ανασυγκρότηση της οικονομίας, αλλά και για την καθιέρωση της δημοκρατίας, οι οποίοι αποτέλεσαν τη βάση για την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη της Αθήνας.

Η ανάπτυξη αυτή δημιούργησε τις προϋποθέσεις για το βάθεμα της δημοκρατίας με τη νομοθεσία του Κλεισθένη, το 509π.Χ  και την καθιέρωση της άμεσης δημοκρατίας. Αυτή η περίοδος αποτελεί αδιαμφισβήτητα το πρώτο και μακροβιότερο εγχείρημα-διήρκεσε περισσότερο  από δύο αιώνες- όπου οι πολίτες διαχειρίσθηκαν οι ίδιοι όλες τις υποθέσεις του κράτους παίρνοντας στην ανοιχτή συνέλευση της εκκλησίας του δήμου όλες τις πολιτικές αποφάσεις, ενώ ταυτόχρονα ασκούσαν και το δικαστικό έργο συμμετέχοντας  σαν δικαστές στο δικαστήριο της Ηλιαίας. Εκτός από αυτά θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι βουλευτές ήταν κληρωτοί για μία μόνο ετήσια θητεία και ταυτόχρονα ήταν ανακλητοί. Ήταν ένα πραγματικά δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, στα πλαίσια της δουλοκτησίας βέβαια, το οποίο είναι σαφές ότι δε μπορούμε, κατά τη γνώμη μου,  να το αντιγράψουμε σήμερα, μπορούμε όμως να το  επικαιροποιήσουμε και να αξιοποιήσουμε  πολλές από τις αρχές του. Το βασικό μειονέκτημα της άμεσης δημοκρατίας και που πιστεύω ότι αποτέλεσε τη βασική αιτία της κατάρρευσής της  ήταν ότι αφορούσε μόνο την πολιτική και όχι την οικονομική διαχείριση. Τον παραγόμενο πλούτο δηλαδή εξακολουθούσαν να τον διαχειρίζονται οι δουλοκτήτες 

Ένα ακόμη εγχείρημα που αξίζει να αναφέρουμε, το οποίο εμφανίσθηκε προς το τέλος του δουλοκτητικού συστήματος  είναι τα πρωτοχριστιανικά κοινόβια. Η ίδρυσή τους ξεκινά μετά την ήττα της εξέγερσης του Σπάρτακου (71μ.Χ) και διατηρείται για τρεις περίπου αιώνες, κυρίως στην περίοδο του κοινωνικού Χριστιανισμού  μέχρι το διάταγμα των Μεδιολάνων  (313μ.Χ), όταν αρχίζει να εμφανίζεται ο κρατικός χριστιανισμός. Την περίοδο αυτή το χριστιανικό κίνημα υφίσταται μεγάλους διωγμούς  από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες (Νέρωνα, Διοκλητιανό κ.α), γιατί οι χριστιανοί αγωνίζονταν για σταμάτημα της αδικίας της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Εξαιτίας των διωγμών  αναγκάζονται να συναντιόνται κρυφά στις κατακόμβες,  να οργανώνουν συλλογικά τους αγώνες και την υπόλοιπη δράση τους και να λειτουργούν με αλληλεγγύη μεταξύ τους μοιράζοντας σε όλους  τα τρόφιμα και ό τι άλλο είχαν, έτσι ώστε να μη στερείται κανένας

Ακόμα πιο σημαντικά και ενδιαφέροντα είναι τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης που αναπτύχθηκαν στην περίοδο του φεουδαρχικού συστήματος, δηλαδή από τον 4^ο μέχρι τον 16^ομ.Χ αιώνα. Σε αυτή την περίοδο τα εγχειρήματα της αυτοδιαχείρισης είναι  περισσότερα  και ποιοτικότερα από αυτά της δουλοκτησίας.  

Ένα από τα εγχειρήματα αυτά είναι το  δημοτικό κίνημα  τον 11^ο και 12^ομ.Χ αιώνα, ένα κίνημα που παίρνει πανευρωπαϊκές διαστάσεις  Την περίοδο αυτή με την ανάπτυξη της μανιφακτούρας (οργανωμένης βιοτεχνικής παραγωγής) οι τεχνίτες συγκροτούνται σε συντεχνίες,  γνωστές και σαν ”φιλικές εταιρείες”, εγκαταλείπουν τα φέουδα και δημιουργούν πυρήνες πόλεων έξω από αυτά με κύρια παραγωγική  δραστηριότητα τη βιοτεχνία. Σταδιακά οι πυρήνες διευρύνονται, αφού η δυναμική της νέας οικονομία προσελκύει πολλούς δουλοπάροικους και με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οι πρώτες πόλεις. Οι πόλεις αυτοοργανώνονται αφού θεσπίζονται παντού ανοιχτές συνελεύσεις: συνελεύσεις συνοικιών, συνελεύσεις ενοριών, συνελεύσεις κοινοτήτων και οι γενικές ανοιχτές συνελεύσεις των δήμων. Παράλληλα με τις συνελεύσεις σε κάθε κοινότητα λειτουργεί λαϊκό δικαστήριο, στα πρότυπα της Ηλιαίας. Το κίνημα αυτό έχει τόση δυναμική που αμφισβητεί ανοιχτά την εξουσία των φεουδαρχών και της εκκλησίας. Με την εξέλιξη αυτοί τρομοκρατούνται οι φεουδάρχες, αντιδρούν με ωμή βία και με τη συνεργασία της εκκλησίας “προχώρησαν στην καταστροφή όσων πόλεων μπορούσαν”, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο πανεπιστημιακός Κώστας Λάμπος στο βιβλίο του “Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία” 

Ένα επίσης πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα στα πλαίσια της φεουδαρχίας είναι η Εξέγερση των Ζηλωτών, γνωστή και σαν  Κομμούνα της Θεσσαλονίκης που διήρκεσε από το 1342μ.Χ μέχρι το 1350μ.Χ. Την περίοδο αυτή οι αγρότες είχαν οδηγηθεί στην εξαθλίωση από την αβάσταχτη φορολογία τόσο από τους τοπικούς αξιωματούχους των “θεμάτων” (οργανωμένων διοικητικών περιφερειών του Βυζαντίου) όσο και από τους αυτοκράτορες. Η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τη διαμάχη μεταξύ Ιωάννη Κατακουζηνού και Ιωάννη Παλαιολόγου για τον έλεγχο του θρόνου είχαν παραλύσει το κράτος. Αυτό ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο ξέσπασε η εξέγερση των Ζηλωτών, οι οποίοι ακολουθούμενοι από χιλιάδες αγρότες καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη και ανακηρύσσουν την “Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Θεσσαλονίκης” Οι Ζηλωτές προχώρησαν αμέσως στη συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής, κατήργησαν την παλαιά νομοθεσία, καθιέρωσαν την άμεση εκλογή από το λαό όλων των αξιωματούχων (κυβερνητικών, δικαστικών και εκκλησιαστικών), κατάργησαν την ατομική ιδιοκτησία, κοινωνικοποίησαν την εκκλησιαστική και μοναστηριακή περιουσία, χώρισαν την εκκλησία από το κράτος και γενικά δημιούργησαν θεσμούς για την άμεση, συνεχή και ενεργητική και αποφασιστική συμμετοχή των πολιτών  στην διακυβέρνηση της πόλης. Ήταν μάλιστα τόσο επιτυχημένη η άσκηση της εξουσίας από τους ίδιους τους εξεγερμένους αγρότες, ώστε ήταν αδύνατο η αυτοκρατορία να κάμψει τη δύναμή της. Και μόνο όταν ενώθηκαν εναντίον της οι δύο πρώην “εχθροί”, Κατακουζηνός και Παλαιολόγος, ηγούμενοι πολυπληθούς αυτοκρατορικού στρατού και με τη βοήθεια τουρκικού στρατού 20 χιλιάδων ανδρών, κατέλαβαν και  κατέστρεψαν τη Θεσσαλονίκη  και κατέσφαξαν τον πληθυσμό της.  Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στο έργο του η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης “Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να διαπιστώνει κανείς πως περισσότερα από 1800 χρόνια μετά την Αθηναϊκή Δημοκρατία, το κράτος του Δήμου, ένας άλλος Δήμος, αυτός της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης επαναλαμβάνει το ίδιο παράδειγμα κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες”

Στο επόμενο κοινωνικό σύστημα, στον καπιταλισμό, που εμφανίζεται, όπως είναι γνωστό στον 18^ο αιώνα, τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης και άμεσης δημοκρατίας πολλαπλασιάζονται. Τώρα οι πλούσιες αγωνιστικές εμπειρίες των λαών μετά από  2500 χρόνια καταπίεσης και εκμετάλλευσης της εργασίας και του πλούτου που παράγουν,  τους οδηγούν σε νέες αναζητήσεις και αγώνες για την  υλοποίηση της άμεσης δημοκρατίας και της αυτοδιαχείρισης. Γίνεται  πλέον  πιο ορατή η ικανότητα των εργαζόμενων να παράγουν  να αποφασίζουν και να διαχειρίζονται τον πλούτο  χωρίς αφεντικά. Η κοινωνία όπου αυτοί που παράγουν αυτοί θα αποφασίζουν αρχίζει να αχνοφαίνεται έστω και αμυδρά.   

Πρώτα εγχειρήματα σε αυτή την κατεύθυνση είναι οι συνεταιρισμοί. Είναι σημαντικό για τη χώρα μας ότι το πρώτο συνεταιριστικό εγχείρημα πραγματοποιείται στα 1778μ.Χ στο χωριό  Αμπελάκια της Θεσσαλίας. Όλοι οι Αμπελακιώτες, άντρες και  γυναίκες, ήταν μέτοχοι σ' αυτό το εγχείρημα. Οι γαιοκτήμονες συμμετέχουν με τα χωράφια τους, οι κεφαλαιούχοι με τα χρήματα τους, οι τεχνίτες και οι εργάτες με την εργασία τους. Ο συνεταιρισμός διέθετε συνολικά 24 εργαστήρια, τα οποία ήταν πλυντήρια, βαφεία και εκεί γινόταν όλη η επεξεργασία και στη συνέχεια η παραγωγή του τελικού προϊόντος που ήταν τα κόκκινα νήματα. Στη συνέχεια τα συνεταιριστικά εγχειρήματα απλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη, με θετικές, αλλά και αρνητικές εμπειρίες και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Εμβληματικό εγχείρημα  ολοκληρωμένου συνεταιρισμού  είναι αυτό του  Μοντραγκόν, στη Χώρα των Βάσκων. Το εγχείρημα  άρχισε το 1943 και σήμερα αποτελείται από 86 παραγωγικούς συνεταιρισμούς, 44 εκπαιδευτικά ιδρύματα, όλων των βαθμίδων, 15 κατασκευαστικούς συνεταιρισμούς, ένα δίκτυο καταναλωτικών συνεταιρισμών και μία Τράπεζα, τη Λαϊκή  Τράπεζα με 132 υποκαταστήματα.

Το συνεταιριστικό κίνημα είχε βαθιά επίδραση και στους προοδευτικούς διανοούμενους και φιλοσόφους από τον 18^ο αιώνα μέχρι τις ημέρες μας. Ο Κάρλ Μάρξ για παράδειγμα στο τρίτο τόμο του Κεφαλαίου γράφει “τα εργοστάσια των συνεταιρισμών των ίδιων των εργατών είναι το πρώτο ρήγμα στον παλαιό (καπιταλιστικό) τρόπο παραγωγής και μέσα στα πλαίσιά τους έχει αρθεί η αντίφαση κεφαλαίου αι εργασίας ”

Παράλληλα από τον 18^ο αιώνα γίνεται πλέον ξεκάθαρο ότι από μόνη της η διαχείριση του παραγόμενου πλούτου δεν αρκεί για να οδηγηθεί η κοινωνία στην πλήρη χειραφέτηση των εργαζόμενων και όλων των πολιτών. Για το λόγο αυτό συγκροτούνται κινήματα που θέτουν σαν στόχο όχι μόνο τη διαχείριση του πλούτου από εκείνους που τον παράγουν, αλλά και την διαχείριση της εξουσίας τοπικής ή κεντρικής από τους ίδιους τους πολίτες με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Ένα τέτοιο εγχείρημα είναι η Κομμούνα του Παρισιού στα 1871, η οποία αποτελεί την πρώτη αφύπνιση της συνείδησης για την ανάγκη διαχείρισης του πλούτου και κατάληψης της πολιτικής εξουσίας από τους εργάτες και τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Στη διάρκεια της Κομμούνας τα εργοστάσια μπήκαν υπό εργατικό έλεγχο, οργανώθηκε η αυτοδιαχείριση της οικονομίας στη βάση των εργατικών συνεταιρισμών, και λειτουργούσαν ανοιχτές επιτροπές για τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Ο Κ. Μαρξ  ανακήρυξε την Παρισινή Κομμούνα σε σύμβολο της εργατικής εξέγερσης κατά της αστικής τάξης και στο  έργο του ”Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» γράφει: «Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας”

Μία ακόμη σημαντική εμπειρία προσφέρει η Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία και η Σοβιετική Ένωση που δημιουργήθηκε. Δυστυχώς όμως και εδώ δεν εφαρμόσθηκε η  βασική αρχή  της αυτοδιαχείρισης και της άμεσης δημοκρατίας, που είναι ότι αυτοί που παράγουν αυτοί είναι οι μόνοι αρμόδιοι και υπεύθυνοι να αποφασίζουν. Το κόμμα είχε υποκαταστήσει τους εργάτες και στη διαχείριση του πλούτου και στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Σε αυτή την κατάσταση άσκησε σφοδρή κριτική η Ρόζα Λούξεμπουργκ και  στο έργο της ”Η ρωσική επανάσταση”  τόνιζε ότι η δικτατορία του κόμματος οδηγούσε στην κατάργηση κάθε ελευθερίας, κατέπνιγε κάθε μορφή δραστήριας πολιτικής ζωής, γεννούσε νέα προνόμια και διέδιδε το σπέρμα της διανοητικής και πολιτικής διαφθοράς.

Ένα ακόμη σημαντικό  εγχείρημα που μας προσφέρει πλούσια εμπειρία από την ιστορία είναι ο κολεκτιβισμός και η αυτοδιαχείριση στην Ισπανία στη διάρκεια  της  ισπανικής επανάστασης (1936-1939). Την περίοδο αυτή πάνω από εξήντα εκατομμύρια στρέμματα γης κοινωνικοποιήθηκαν, περισσότεροι από  δέκα εκατομμύρια άνθρωποι οργανώθηκαν σε χιλιάδες αυτοδιαχειριζόμενους αγροτικούς συνεταιρισμούς και εργατικές κολεκτίβες. Και το κίνημα όμως αυτό ηττήθηκε και από έλλειψη εμπειριών πολιτικής και οικονομικής αυτοδιαχείρισης, αλλά κυρίως από το ότι χτυπήθηκε  τόσο από τα φασιστικά στρατεύματα του Φράνκο, του Χίτλερ και του Μουσολίνι όσο και από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ισπανίας που τότε ήταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΣΕ, και ήταν αντίθετο με κάθε ιδέα άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιαχείρισης. Βέβαια υπάρχουν δεκάδες ακόμη πολύ αξιόλογα παλαιότερα και νεότερα εγχειρήματα άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιαχείρισης, όπως των Τσιάπας στο Μεξικό, όμως λόγω έλλειψης χρόνου δε μπορούμε να επεκταθούμε.  

Συμπεράσματα

Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε κλείνοντας είναι ότι σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας μέσα από τους αγώνες τους   οι λαοί συνειδητοποιούν ότι για να μην σφετερίζονται οι κάθε φορά εκμεταλλευτές τον πλούτο της κοινωνίας θα πρέπει να παίρνουν οι ίδιο οι εργαζόμενοι και τις πολιτικές αποφάσεις. Οι έννοιες λοιπόν της άμεσης δημοκρατίας και της αυτοδιαχείρισης δεν είναι εφεύρημα κάποιων διανοούμενων, αλλά ο διακαής πόθος και ο μόνιμος και διαρκής στόχος των αγώνων των εργαζόμενων σε όλη την ιστορική εξέλιξη μέχρι σήμερα, προκειμένου να αποκατασταθεί η φυσιολογική λειτουργία της κοινωνίας και να αποφασίζουν για τη διαχείριση του πλούτου εκείνοι που τον παράγουν, οι  οποίοι  θα πρέπει να παίρνουν και όλες τις πολιτικές αποφάσεις

Η αγωνιστική πορεία λοιπόν  των λαών προς την άμεση δημοκρατία και την αυτοδιαχείριση, μέσα και από τις θετικές αλλά και τις αρνητικές εμπειρίες έχει αφήσει σημαντικές παρακαταθήκες στους λαούς και οδηγεί σε δύο βασικά συμπεράσματα, χρήσιμα για το παρόν και το μέλλον: 

1 Η άμεση δημοκρατία σαν πολιτικό σύστημα δε μπορεί  να υπάρξει χωρίς την αυτιοδιαχείριση, δηλαδή τη διαχείριση του πλούτου από αυτούς που τον παράγουν  

2 Η άμεση δημοκρατία μπορεί να υπάρξει μόνο με την αποφασιστική συμμετοχή των πολιτών, σε όλους τους θεσμούς (συνδικαλιστικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση, κεντρική εξουσία) χωρίς την “εκπροσώπηση”, όπως την έχουν επιβάλει οι κομματικοί μηχανισμοί, αλλά  με τον τρόπο που οι ίδιοι οι πολίτες θα επιλέξουν. 

Βέβαια τα οργανωμένα μεγάλα συμφέροντα καπιταλιστές, τραπεζίτες μιντιάρχες και άλλοι, όπως και τα πολιτικά  κόμματα, για να μη θιγούν τα συμφέροντά τους, προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες ότι η άμεση δημοκρατία και η αυτοδιαχείριση  είναι έννοιες ουτοπικές και ανέφικτες. Η ιστορία όμως αλλά και η ίδια η ζωή βεβαιώνει ότι όχι μόνο είναι ρεαλιστικές και εφικτές, αλλά είναι ο μοναδικός δρόμος για να σταματήσουν οι κρίσεις, οι πόλεμοι, η εξαθλίωση των  κοινωνιών και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος

 
*********************************************************************************

Τοπική Αυτοδιοίκηση  και  Άμεση Δημοκρατία*

                                                                                                                            Πάνος Τότσικας

Δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο σημαίνει ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας (των φορέων της και των πολιτών) στην διαβούλευση, την γνωμοδότηση  και την λήψη των αποφάσεων που τους αφορούν, άμεσα ή έμμεσα. Αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση για τα τοπικά  ή γενικότερης σημασίας ζητήματα, δεν θα πρέπει να περιορίζεται στο Δημοτικό ή Τοπικό Συμβούλιο, αλλά  να επεκτείνεται στις γειτονιές, στους φορείς, στους πολίτες.

Άμεση Δημοκρατία, σημαίνει  ότι για όλα τα σημαντικά ζητήματα που αφορούν την πόλη και την κοινωνία,  λαμβάνονται γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις σε επίπεδο  θεματικών ή τοπικών λαϊκών συνελεύσεων και προωθούνται μέσω εκλεγμένων (και ανακλητών, βέβαια) εκπροσώπων προς κάθε κατεύθυνση (αρμόδιοι κρατικοί φορείς, Δημοτικά Συμβούλια, ΜΜΕ, κοινωνικά δίκτυα κλπ).

Το Δημοτικό Συμβούλιο, έχει  την ευθύνη της τελικής διατύπωσης των θέσεων της τοπικής κοινωνίας, όπως εκφράζεται μέσα από τις λαϊκές συνελεύσεις, καταγράφοντας και παρουσιάζοντας τις απόψεις τόσο της πλειοψηφίας όσο και τις μειοψηφούσες απόψεις. Η τελική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, για όλες τις γνωμοδοτήσεις και τις αποφάσεις θεματικού ή τοπικού χαρακτήρα, λαμβάνεται από ένα «σώμα» το οποίο αποτελείται αποκλειστικά από εκπροσώπους των  λαϊκών συνελεύσεων.

Για ζητήματα υπερτοπικής σημασίας, οι αποφάσεις λαμβάνονται από το Περιφερειακό Συμβούλιο, (το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους που έχουν εκλεγεί σε τοπικό επίπεδο), αφού έχει προηγηθεί ουσιαστική διαβούλευση και έχουν γνωμοδοτήσει οι θεματικές ή τοπικές λαϊκές συνελεύσεις.

Το «μοντέλο» που παρουσιάζεται παραπάνω, απέχει προφανώς, παρασάγγας από το ισχύον σήμερα στην χώρα μας, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο όπου, απλώς, κάποιες εξαιρέσεις, επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Το ισχύον στην χώρα μας εκλογικό σύστημα στις Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές, δίνει την δυνατότητα σε μια αρχικά εξαιρετικά μειοψηφούσα παράταξη (ακόμη και του 15%), να ελέγχει τελικά το Δημοτικό ή το Περιφερειακό Συμβούλιο, προωθώντας συνήθως αποφάσεις που δεν εκφράζουν την μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών. Το γεγονός ότι δίνεται σήμερα  η δυνατότητα να εκπροσωπούνται στα δημοτικά και περιφερειακά Συμβούλια κάποιες μικρότερης εμβέλειας παρατάξεις, δεν αναιρεί τον βαθιά  αντιδημοκρατικό τρόπο συγκρότησης των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων.

Συνοψίζοντας, είναι προφανές ότι υπάρχει στη χώρα μας (και όχι μόνο) ένα «έλλειμμα δημοκρατίας» το οποίο εμφανίζεται με όλα του τα χαρακτηριστικά και στον χώρο της λεγόμενης «Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (δημαρχοκεντρισμός κλπ). Απέναντι σ’ αυτή την πραγματικότητα, το αίτημα των πολιτών δεν μπορεί να περιορίζεται σε μια δικαιότερη κατανομή των εδρών του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου μέσω της υιοθέτησης του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής, αλλά στην λειτουργία λαϊκών συνελεύσεων με ουσιαστικό  αποφασιστικό χαρακτήρα σε τοπικής σημασίας ζητήματα  και γνωμοδοτικό χαρακτήρα σε υπερτοπικά ζητήματα. Δηλαδή σήμερα στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το ζητούμενο είναι ή διεκδίκηση της άμεσης δημοκρατίας, σε αντικατάσταση του ισχύοντος  εκτρώματος  που βεβαίως καμιά σχέση δεν έχει με την «Δημοκρατία».

*Περίληψη εισήγησης στο διήμερο: «Αυτοδιαχείρηση-Άμεση Δημοκρατία», Νομική Σχολή Αθήνας, 21-22.5.2016

**********************************************************************************

Δημόσιος Διάλογος για το Πολιτικό Σύστημα

Αυτοδιαχείριση-Άμεση Δημοκρατία και Πολιτικό Σύστημα

Οι εισηγήσεις του διήμερου:

ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ

Γιώργος Λιερός

            Τα κοινά της πόλεως, είναι η πολιτική ζωή μιας δημοκρατικής πολιτείας. Στην καθομιλουμένη, παίρνω μέρος στα κοινά, σημαίνει συμμετέχω στην πολιτική, σε μια πολιτική δημοκρατική, ανοιχτή στη συμμετοχή. Με αυτήν ακριβώς την έννοια, χρησιμοποιεί τον όρο «τα κοινά», η Άρεντ: τα κοινά είναι η δημόσια σφαίρα, η οποία διακρίνεται από την  ιδιωτική. Πιο συγκεκριμένα – σύμφωνα με την Άρεντ – οτι δηλώνει ο όρος δημόσιο, είναι η δημόσια εμφάνιση και ο «κοινός κόσμος». Ο «κοινός κόσμος», δεν είναι παρά ο κόσμος «στην έκταση που είναι κοινός για όλους μας και διακρίνεται από τον χώρο που κατέχουμε ιδιωτικά μέσα σ’ αυτόν»˙ είναι ο δημιουργημένος από τον άνθρωπο κόσμος και «όσα συμβαίνουν μεταξύ εκείνων που τον κατοικούν από κοινού»˙ «ένας κόσμος πραγμάτων» (που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής) ο οποίος «συνδέει και συγχρόνως χωρίζει τους ανθρώπους». Σύμφωνα με την ορολογία που εισάγει ο Δ. Κωτσάκης και στο πνεύμα της προσσέγγισης του, θα μπορούσαμε να πούμε οτι τα κοινά της πόλεως, είναι τα κοινά διά των οποίων συγκροτείται το πλήθος σε δημόσιο σώμα˙ οτι έχουν να κάνουν με το «καθολικό μέρος του κοινού χώρου που απαιτείται προκειμένου ο κοινός χώρος να ολοκληρωθεί ως  χώρος της άμεσης δημοκρατίας».

⭐︎

            Τα κοινά είναι οι δωρεές της φύσης, τα δάση, οι παραλίες, ο αέρας και το νερό, τα οποία είναι γνωστά ως «τα κοινά της πάσι» ήδη από την εποχή του αρχαίου ρωμαικού δικαίου. Είναι οπωσδήποτε η συνεταιριστική διαχείριση κοινων πόρων, τα εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης, τα κοινά αγαθά, τα κινήματα πολιτών που μετατρέπουν την κρατική ιδιοκτησία σε δημόσια κτήση. Είναι η αυτοοργάνωση της κοινωνίας, η όλη δημόσια και συλλογική ζωή σε διάκριση από την πολιτειακή εξουσία και την αγορά. Ο κόσμος των κοινών των λαικών στρωμάτων σήμερα, είναι διάσπαρτες πρακτικές αυτοοργανωμένων κοινωνικών ομάδων – συγκροτημένων με βάση την κοινή κτήση, την από κοινού χρήση τμημάτων του περιβάλλοντός τους – οι οποίες ασκούνται σε όλη την έκταση της κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής. Με τα κοινά της πόλεως, ερχόμαστε να μιλήσουμε για την μετατροπή του κόσμου των κοινών σε μια κοινή γλώσσα μιμητική και τελεστική, που καλύπτει όλο το φάσμα της προσωπικής και δημόσιας ζωής από τις δημόσιες τελετές έως την καθημερινότητα και επιτρέπει την με προσωπικό τρόπο ένταξη στην κοινότητα (ερχόμαστε να μιλήσουμε για την μετατροπή του κόσμου των κοινών σε κοινό κόσμο). Αυτή η κοινή γλώσσα, είναι εκείνη μιας μικρών διαστάσεων κοινωνίας, μιας δημοκρατικής πόλεως, της δημοκρατίας των συνεταιρισμένων παραγωγών, μιας πόλης ή μιας ομοσπονδίας κοινοτήτων με πολίτευμα την άμεση δημοκρατία. Από μια οικουμενική σκοπιά λοιπόν, το ακριβές θα ήταν να μιλήσουμε για πολλές τέτοιες κοινές γλώσσες, πολιτισμούς, κοινούς κόσμους. Η αταξική κοινωνία, σ’ αυτήν την προοπτική δεν θα ήταν μια οικουμένη ομοιογενής και αδιαφοροποίητη, μια παγκόσμια πολιτεία, αλλά ένας πολυκεντρικός κόσμος, εκείνος των 10.000 λαών, των 10.000 πατρίδων, των 10.000 πολιτισμών, ο κόσμος των δημοκρατιών των συνεταιρισμένων παραγωγών.

⭐︎

Τα κοινά υπάγονται στην ευρύτερη κρατική τάξη (στο κράτος σαν ενότητα ιδιωτικής και πολιτικής κοινωνίας) αλλά επίσης αναπτύσσονται στα διάκενα και τις ρωγμές αυτής της τάξης, σαν οι προπομποί μιας καινούριας κοινωνίας. Χωρίς τα κοινά, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε αστικό κράτος, ούτε αγώνας για την ανατροπή του. Κάνοντας λόγο για τα κοινά της πόλεως, θέλουμε να αποδώσουμε μια πολύ κρίσιμη και καθοριστική στιγμή της έννοιας των κοινών, μιας έννοιας εν κινήσει. Τα κοινά της πόλεως θέτουν το ζήτημα της διαμόρφωσης ενός πολιτικού σχεδίου, εναντίον της ηγεμονίας του κράτους και του κεφαλαίου, το ζήτημα εκείνου του πολιτικού πράττειν, χωρίς το οποίο τα κοινά των λαικών τάξεων δεν είναι παρά μερικές – μεταξύ πολλών άλλων – υποθέσεις της ιδιωτικής κοινωνίας. Βοηθούν να επικαιροποιήσουμε το όραμα της αταξικής, της κομμουνιστικής, της χωρίς κράτος κοινωνίας, να το φέρουμε μέσα στις καθημερινές κοινωνικές αντιθέσεις, δένοντάς το με την προάσπιση ή την κατάκτηση καινούριων λαικών αυτονομιών και να δημιουργήσουμε τις κοινωνικές προυποθέσεις, για την αναμέτρηση με το βιοπολιτικό κράτος, την επανάσταση, η προοπτική της οποίας, άμα γίνει ξανά χειροπιαστή, μπορεί να ανανοηματοδοτήσει και να μετατρέψει σ΄ένα ρωμαλαίο χειραφετικό κίνημα τις τρέχουσες κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις.

            Τα κοινά της πόλεως θέτουν το ζήτημα της λεγόμενης διαδικής εξουσίας, της κορυφαίας στιγμής της ταξικής πάλης, κατά την οποία βρίσκονται αντιμέτωπες σ’ έναν αγώνα ζωής και θανατου δύο κοινωνίες, η συγκροτημένη σε κράτος κοινωνία και η νέα κοινωνία που αναδύεται μέσα από την επανάσταση – από την μια το κράτος, από την άλλη κοινωνικοπολιτικές αντιεξουσίες, που τείνουν να ολοκληρωθούν πολιτικά συντρίβοντας το κράτος. Πρόκειται για τη στιγμή της διχαστικής σύγκρουσης, της «ολοποιητικής αλλαγής», του «καθολικού σχεδίου κοινωνικής αναδιάρθρωσης», τη στιγμή που το επίδικο δεν είναι τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο, από τις τύχες της ίδιας της πολιτείας. Τα κοινά της πόλεως είναι μια πολεμική διατύπωση, στρέφεται μεταξύ άλλων εναντίον του μικροεναλλακτισμού στις ρωγμές, εναντίον του φιλελευθερισμού (της δεξιάς, της αριστεράς ή των «αναρχικών»), εναντίον της μετα-πολιτικής σε όλες τις μεταμφιέσεις, συμπεριλαμβανομένων των νέο- ή μετα-αναρχικών˙ είναι επίσης κριτική απέναντι στην μαρξική σύλληψη της κοινωνίας των συνεταιρισμένων παραγωγών.

⭐︎

            Χρησιμοποιήσαμε τον όρο δημοκρατίες των συνεταιρισμένων παραγωγών αντί κοινωνία των συνεταιρισμένων παραγωγών, ακριβώς γιατί αποδίδουμε στο πολιτικό πράττειν, μια κεντρικότητα ανθρωπολογικού χαρακτήρα. Υποστηρίζουμε την υπέρβαση της αστικής πολιτικής, όχι από την σκοπιά της μετα-πολιτικής (την σκοπιά του ιδιώτη) αλλά αντίθετα, στην προοπτική της διάσωσης και της αναβάθμισης του πολιτικού πράττειν. Η κομμουνιστική κοινωνία – μια κοινωνία χωρίς τάξεις αλλά όχι χωρίς συγκρούσεις – δεν μπορεί παρά να έχει μια πλούσια και έντονη πολιτική ζωή στο κέντρο. Επομένως γι’ αυτή την κοινωνία, η άμεση δημοκρατία δεν είναι ένα μεταβατικό πολίτευμα αλλά ένα αξιακό σύστημα, μια αντίληψη για τον άνθρωπο, ένας ολόκληρος πολιτισμός που την διέπει. Όμως, όπως το έθνος-κράτος υπήρξε ο κατ’ εξοχήν τόπος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έτσι και η πόλη είναι ο προνομιακός τόπος της άμεσης δημοκρατίας. Κατά συνέπεια η πόλη, το άστυ, θα ήταν ένας θεμελιώδης τόπος της κοινωνικής συγκρότησης, στις κοινωνίες των συνεταιρισμένων παραγωγών. Επιπλέον, χιλιάδες πολιτικά κυρίαρχες πόλεις και ομοσπονδίες κοινοτήτων σε μια ελεύθερη ανθρωπότητα, δεν θα είναι απλώς οι χιλιάδες παραλλαγές ενός πολιτειακού μοντέλου αλλά  χιλιάδες διακριτοί μεταξύ τους πολιτισμοί οι οποίοι ολοκληρώνονται σ’ ένα πλήθος ανεξάρτητων και διαφορετικών μεταξύ τους δημοκρατιών. Μπορούμε να φανταστούμε ένα βέλτιστο συνδιασμό εκτεταμένων κοινωνικών δικτύων, δικτύων προσώπων, κ.ά. με την εντατική τοπική οργάνωση, βασικός τύπος της οποίας θα ήταν η πόλη στην οποία οι σχέσεις είναι μεν υπερπροσωπικές αλλά τα μεγέθη όχι τόσο μεγάλα ώστε να αποτρέπουν τον έλεγχο των πολιτών στην πολιτεία (είναι όμως αρκετά μεγάλα, για να επιτρέπουν την αποκέντρωση επίσης και προς τα κάτω και την καλύτερη διασφάλιση του προσωπικού χώρου). Ο ρόλος των ακέφαλων δικτύων θα ήταν σημαντικός σε όλα τα επίπεδα αλλά θα έτεινε να γίνει σχεδόν αποκλειστικός στις πολύ μεγάλες κλίμακες, στην ηπειρωτική και την διηπειρωτική.

            Στην ίδια την πόλη η συνεργασία θα ήταν υπέρμετρα εντατική σ’ ένα «καθολικό μέρος του κοινού χώρου», μόνο σε σχέση μ’ αυτό το μέρος θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «πλήρη παρουσία της κοινωνίας στον εαυτό της» - η υπόλοιπη κοινωνική ζωή όμως θα έπρεπε και θα μπορούσε να είναι πραγματικά αποκεντρωμένη. Θα είχαμε πολλές δομές κοινοτικού τύπου, η καθεμιά με τα δικά της κοινά και ένα ανώτερο επίπεδο με τα κοινά της πόλεως – ο ρόλος του τελευταίου στον μετασχηματισμό των δομών κοινοτικού τύπου σε κοινωνικές δομές θα ήταν κεφαλαιώδης, θα τον χαρακτήριζε επαυξημένη η λαμπρότητα, η εξύψωση, το μεγαλείο, η φόρτηση με νόημα και σημασία του δημόσιου χώρου της παλιάς ανεξάρτητης δημοκρατικής πόλης (πρωτοϊστορικής, αρχαίας, μεσαιωνικής).

⭐︎

            Την εποχή της Ευρωπαικής Επανάστασης (1917-1923), τα μαζικά εργοστάσια αποτέλεσαν δημόσιους χώρους ανάλογους με τις πλατείες στις μέρες μας και η αυτοδιαχείριση της παραγωγής, συνέπεσε με την άμεση δημοκρατία. Σήμερα όμως, η υφή της βιοπολιτικής παραγωγής, η διάχυση της εργασίας, η παρακμή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέτουν με οξύτητα νέα προβλήματα τα οποία ακόμη δεν μπορούμε να θίξουμε παρά με την βοήθεια του «μύθου», δηλαδή με την βοήθεια «συγκεκριμένων δημιουργιών της φαντασίας», οι οποίες ωστόσο μπορούν να ανοίξουν το δρόμο στην έλλογη κατανόηση και στη συνειδητή δράση.

23/5/2016

Ο  Κροπότκιν για τα κοινά της (μεσαιωνικής)πόλεως

«…Η μεσαιωνική αρχιτεκτονική ήταν μεγαλόπρεπη… επειδή γεννήθηκε από μια μεγάλη ιδέα. Όπως και η ελληνική τέχνη, ξεπήδησε από την ιδέα της αδελφότητας και της ενότητας που είχε εμπνεύσει η πόλη. Είχε ένα θάρρος που θα μπορούσε να αποκτηθεί μόνο με γενναίους αγώνες και νίκες, είχε τη ζωντάνια που διέπνεε κάθε δραστηριότητα της πόλης. Ένας καθεδρικός ναός ή δημόσιο κτήριο συμβόλιζε το μεγαλείο ενός οργανισμού που είχε χτίσει κάθε τέκτονας και κάθε λιθοξόος… Η κατασκευή του πανύψηλου καμπαναριού ενσάρκωνε τη ζωή της πόλης… Όπως και η Ακρόπολη της Αθήνας, ο καθεδρικός ναός της μεσαιωνικής πόλης προοριζόταν να εξυμνήσει το μεγαλείο της νικητήριας πόλης, να συμβολίσει την ενότητα των τεχνιτών , να εκφράσει τη δόξα κάθε πολίτη σε μια πόλη που ο ίδιος είχε δημιουργήσει… όλες οι ενώσεις πρόσφεραν λίγη πέτρα, κόπο και την καλαισθησία στο κοινό μνημείο τους. Κάθε συντεχνία εξέφραζε έτσι τις πολιτικές της πεποιθήσεις, αφηγούνταν με πέτρα ή χαλκό την ιστορία της πόλης, εκθειάζοντας της αρχές της “ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας”, επαινώντας τους συμμάχους της, καταδικάζοντας τους εχθρούς της… Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Φλωρεντίας, “μόνο τα έργα που ανταποκρίνονται στο μεγαλείο της κοινοτικής ομόνοιας μπορούν να εκτελούνται· αυτά που δημιουργούνται με την καρδιά όλων των πολιτών που ενώνονται από την κοινή τους θέληση”»[1].

---

[1] Πιοτρ Α. Κροπότκιν, «Αλληλοβοήθεια», ελλ.εκδ. Καστανινώτης, 2009, σελ. 183, 184.

*****************************************************************

Ο Πολυκοινοτισμός ως απαραίτητο συστατικό της Άμεσης Δημοκρατίας στον 21^ο αιώνα

Παναγιώτης Κούστας

Σε ένα παράλληλο σύμπαν η Πλατεία Συντάγματος έχει αποφασίσει να υιοθετήσει τον όρο «Πραγματική» Δημοκρατία αντί της Άμεσης που υιοθέτησε σε αυτό που ζούμε. Θα είχε κάποια διαφορά; Μπορεί και ναι, μπορεί και όχι. Γιατί αυτό που νοηματοδότησε το Σύνταγμα δεν ήταν τελικά –κατά την δική μου γνώμη- αυτό που έβαλε μπροστά από τη Δημοκρατία, αλλά αυτό που έκλεινε τις ανακοινώσεις του.

Κι αυτό ήταν το σύνθημα «Να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας».

Μόνο μια τράπεζα το υιοθέτησε αυτούσιο από ότι θυμάμαι λίγο μετά τις πλατείες. Όλοι οι πολιτικοί φορείς - κόμματα το παράλλαξαν. Από το ΣΥΡΙΖΑ που έκανε τις ζωές μας «τύχες», υψώνοντας έγκαιρα την σημαία ευκαιρίας του, μέχρι τους χρυσαυγίτες που έχωσαν στη θέση της ζωής το «έθνος». Πρόσφατα ακόμα κι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε τη φράση «Να πάρουμε το μέλλον στα χέρια μας» και ειλικρινά γέλασα πολύ…

Τι ήταν όμως αυτό που οδήγησε πρώτα στην απαξίωση του συνθήματος κι έπειτα στην σκόπιμη και μεθοδευμένη διαστρέβλωση του; Δεν ήταν προφανώς κάποια «ευαισθησία» των κομμάτων να υιοθετήσουν κάτι που φτιάχτηκε έξω από τα γραφειάκια τους κι απόδειξη γι αυτό είναι πως ενσωμάτωσαν ό,τι μπορούσαν από την παραγωγή των Πλατειών. Αυτό λοιπόν δεν το μπορούσαν. Κι ο λόγος είναι ακριβώς η εξαφάνιση της Ανάθεσης που περιέχει το σύνθημα και η ανάδυση ενός διαφορετικού οράματος για την κοινωνία που έχει τον κίνδυνο -για τον κόσμο της Αντιπροσώπευσης- να μετασχηματιστεί κάποτε σε πραγματικότητα.

Αν πραγματικά πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, όλοι οι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί ρόλοι ανατρέπονται. Η τύχη χάνει κάθε  διάσταση ευκαιρίας, το έθνος πάει στα σκουπίδια, το μέλλον δεν είναι πια συνώνυμο του φόβου που σε δένει σαν άλογο να σέρνεις το άρμα του Κράτος και των Αγορών.

Υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα σε αυτό το σύνθημα. Κανείς, καμία και κανέν@ δεν μπορεί να πάρει την δική του ζωή στα χέρια του αν ταυτόχρονα δεν κάνει το ίδιο ολόκληρη η κοινωνία. Κι αυτό εκφράζεται τέλεια από το –υποτιθέμενο- συντακτικό λάθος στη φράση:

Να πάρουμε ΤΗ ΖΩΗ μας στα χέρια μας.

Δύο ακόμα συνθήματα εκτιμώ ότι έχουν αυτή τη δυναμική. Το πρώτο έρχεται από το Occupy και είναι η ταφόπλακα του Αμερικάνικου Ονείρου:

«We are the 99%» (Είμαστε το 99%).

Το δεύτερο είναι αυτό που εκφράζει απόλυτα την Αυτοδιαχείριση: «Δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς».

Υπάρχουν κοινά στοιχεία στα τρία αυτά συνθήματα. Είναι συνθήματα που δέχονται την πραγματικότητα και ταυτόχρονα την αλλάζουν προς δύο κατευθύνσεις. Την εσωτερική αντίληψη του υποκειμένου και την δράση του στον κόσμο. Είναι συνθήματα που απευθύνονται στον παρόντα χρόνο κι όχι σε ένα μεταφυσικό ή νομοτελειακό πολιτικό μέλλον. Και τέλος είναι συνθήματα που εκφράζουν την αλήθεια.

Πάμε μια βόλτα λοιπόν στον παρόντα χρόνο. Το Κράτος είναι στην εντατική, εγκεφαλικά νεκρό και συντηρείται με αναπνευστήρα. Και δεν το σκότωσαν τα κοινωνικά κινήματα ή τα παλούκια των αναρχικών, αλλά οι αγορές και οι πλανητικές οικονομικές συμφωνίες. Αυτό το θέατρο σκιών που εμφανίζεται σήμερα ως σύγκρουση Αμερικής-Ευρώπης γύρω από την ΤΤΙΡ στα ΜΜΕ δεν είναι παρά η προσπάθεια μιας πανικόβλητης Πολιτικής Ελίτ να πηδήξει –ακόμα κι ως λαθρεπιβάτης ή παρατρεχάμενο δουλικό- στο τρένο της Διευθυντικής Ελίτ που στην επερχόμενη Εταιρειοκρατία θα είναι η μοναδική άρχουσα τάξη.

Την ίδια στιγμή τα όρια της καταστροφικής επίδρασης ενός και μόνο είδους -στην περίπτωσή μας του ανθρώπινου- πάνω στον πλανήτη έχουν ήδη παραβιαστεί. Ζούμε ήδη σε έναν μετακαταστροφικό κόσμο και υπό προθεσμία. Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά -ακόμα και σήμερα- πόσο βαθιά μέσα στο υπέδαφος έχουν χωθεί οι λιωμένοι πυρήνες της Φουκουσίμα.

Στον αντίποδα όλων αυτών, ο Κοινοτισμός επιστρέφει και μάλιστα με πολύ ενδιαφέρουσες μορφές. Με το θέμα του Κοινοτισμού έχει πρόσφατα ασχοληθεί ο Γιώργος Κολέμπας στο βιβλίο του «Ο Σύγχρονος Κοινοτισμός» από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων το οποίο συστήνω ανεπιφύλακτα. Κατά τη δική μου γνώμη, ένα τμήμα της Ανθρωπότητας έχει αντιληφθεί -αναλυτικά ή διαισθητικά δεν έχει νομίζω καμιά σημασία- το δεδομένο της αλλαγής των συνθηκών και ήδη ιχνηλατεί την προσαρμογή ολόκληρης της ανθρωπότητας σε αυτές μέσα από την προσωπική ή τη συλλογική δράση.

Θα φέρω εδώ ένα παράδειγμα και θα παρακαλούσα τις ή τους Ιστορικούς, αν υπάρχουν ανάμεσά μας, να με διορθώσουν αν κάνω λάθος. Υποστηρίζω ότι η έξοδος των ανθρώπων από την Συρία και η υποδοχή τους από τους πληθυσμούς της Ευρώπης –και όχι μόνο- είναι η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού που έχει γίνει στην ανθρώπινη ιστορία σε αναλογία ως προς την σύγκρουση που αυτή προκάλεσε. Και στην πορεία της δημιούργησε αληθινούς δεσμούς ζωής, δεσμούς αλληλεγγύης, φιλίας, ακόμα και αγάπης, μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής γλώσσας, κουλτούρας και θρησκείας σε ένα πολύ μεγάλο γεωγραφικό εύρος. Ο ξένος δεν είναι πια εξ ορισμού απειλή κι ο Χάντιγκτον μπορεί να φάει το δικό του βιβλίο για τη «Σύγκρουση των Πολιτισμών» με όποια σάλτσα θέλει, ελπίζω αρκετά καυτερή.

Δεν προσπαθώ να αναιρέσω σε καμιά περίπτωση την ευθύνη της Δύσης σε όσα συνέβησαν και συμβαίνουν στην Μέση Ανατολή, λέω απλώς ότι παρά το ουρλιαχτό των ΜΜΕ που τρυπούσε καθημερινά και για χρόνια τα αυτιά των εξαρτημένων του θεατών, μια καθοριστική μερίδα του εγκατεστημένου πληθυσμού αρνήθηκε -για πρώτη, νομίζω, φορά- να καταπιεί αμάσητη τη δαιμονοποίηση ενός μετακινούμενου από ανάγκη πληθυσμού.

Ως προς το γιατί μόνο υποθέσεις εργασίας μπορώ να κάνω. Αν είδε σε αυτόν το δικό του πιθανό μέλλον, τότε υλοποίησε έμπρακτα το σύνθημα «Είμαστε το 99%» και στάθηκε δίπλα του. Αν είδε την απάθεια του Κράτους και έτρεξε να την καλύψει τότε υλοποίησε το σύνθημα «Δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς». Αν έφτιαξε κοινότητα με τους πρόσφυγες και βοηθάει στην αυτοοργάνωσή τους, τότε υλοποιεί ήδη το σύνθημα «Να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας».

Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ ότι ένα από τα κίνητρα ήταν μια μορφή ταύτισης, μια αναζήτηση του κοινού. Ακόμα και η κατηγορία ότι οι πρόσφυγες έχουν smartphones γύρισε μπούμερανγκ, αφού με κάποιο άνθρωπο που έχει smartphone μπορείς να γίνεις φίλος στο facebook και να παρακολουθείς τις φωτογραφίες που ανεβάζει στην πορεία του, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνεις τη γλώσσα του. Ακόμα κι αν ακουστεί αυθαίρετο αυτό που θα πω, πιστεύω ότι η πρόσφατη εμπειρία των Δυτικών με τους Πρόσφυγες καταδεικνύει ότι ο φασισμός είναι πια φάρσα στον κόσμο που ζούμε. Μια επικίνδυνη και φονική ακόμα φάρσα -μια φάρσα που δεν πρέπει να της αφήσουμε χώρο πουθενά- αλλά σίγουρα μια φάρσα στο φαντασιακό της ανθρωπότητας.

Προσπαθώντας να ορίσω τον Πολυκοινοτικό Άνθρωπο του 21^ου αιώνα ως το απαραίτητο πολιτικό και κοινωνικό υποκείμενο της Άμεσης Δημοκρατίας, διακρίνω δύο πλευρές σε αυτόν. Η μία είναι εργαλειακή και αφορά τον συντονισμό. Ο Πολυκοινοτικός Άνθρωπος είναι φορέας πληροφόρησης και σύνδεσης μεταξύ των συλλογικοτήτων στις οποίες συμμετέχει χωρίς ποτέ να βιάζει ή να περιορίζει στο παραμικρό την αυτονομία τους. Χμμ… δυσκολάκι έτσι; Για να το δούμε λίγο.

Επιστρέφω στις Πλατείες για να πάρω ένα παράδειγμα που θα μας βοηθήσει. Το βίωμα των Πλατειών ήταν μια -πολύ αργή, σε μεγάλο βαθμό εκνευριστική και με αρκετά πισωγυρίσματα- μετατροπή του Καναπεδάτου Ιδιώτη σε Εξερευνητή της Συλλογικότητας μέσα από μια διαδικασία σχετικά ισότιμης διαβούλευσης, αν και αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό  αμφισβητήσιμο. Το πληθωριστικό πλεόνασμα που εμφάνισαν οι Πλατείες σε παραγωγή ιδεών, ψηφισμάτων και προτάσεων σε συνδυασμό με την πλήρη αναντιστοιχία ή ακόμα και την αντίφαση στις δράσεις τους δεν μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά από τον μεγάλο αριθμό των ατόμων που συμμετείχαν και από την αντικειμενική δυσκολία της διαβούλευσης. Κατά τη γνώμη μου, είναι φανερό ότι υπήρξε μεταφορά της ανάθεσης από το κράτος στη συνέλευση. Ψηφίζω, αλλά δεν εκτελώ.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι στο επόμενο στάδιο ζήσαμε την άνθηση των μικρότερων συνελεύσεων, τοπικού ή ειδικού χαρακτήρα, όπου ο Εξερευνητής της Συλλογικότητας μετατράπηκε σε Πρόσωπο της Συλλογικότητας, αναγνωρίζοντας τα όρια της και τα δικά του. Το πλεονέκτημα των περισσότερων συλλογικοτήτων σήμερα είναι πως σπανίως μαξιμάρουν όπως οι Πλατείες, στοχεύουν και υλοποιούν συλλογικά τις δράσεις τους. Το μειονέκτημά τους είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις ανέπτυξαν ένα είδος συλλογικού εγωισμού και αυταρέσκειας που οδήγησε στην αποσύνδεσή τους από το μεγαλύτερο πεδίο, ιδίως μετά τις αποτυχίες συντονισμού που έγιναν κατά καιρούς.          

Κι έπειτα ήρθε το Προσφυγικό, όπου αν και χαοτικές, έγιναν αξιοθαύμαστες συνδέσεις και συνθέσεις όπως στον Πλάτανο και την Ειδομένη. Κι αυτές δημιούργησαν κατά τη γνώμη μου ένα πρώτο δείγμα πολυκοινοτικών προσώπων που θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στην επόμενη φάση.

Η δεύτερη πλευρά του Πολυκοινοτικού Ανθρώπου είναι ακόμη πιο προκλητική. Ο Πολυκοινοτικός Άνθρωπος έχει διαφορετική αντίληψη για την ιδιοκτησία. Δεν κατέχει, αλλά ανήκει. Ανήκει σε κοινότητες που καλύπτουν όλες τις ανάγκες του. Ελπίζω ότι αυτό εξηγεί γιατί δεν προσδιορίζεται με βάση το επάγγελμα ή την περιουσιακή του κατάσταση όπως ο σημερινός άνθρωπος, αλλά με βάση τις ανάγκες του και τις δημιουργικές του επιθυμίες.

Κλείνοντας και απαντώντας στον εσωτερικό διάλογο που έχει ανοίξει ήδη μεταξύ μας, είναι σαφές πως καμία και κανένας από μας δεν δικαιούται να πει σε μια κοινωνία που θα ακολουθήσει τη δική μας, τι ακριβώς ΠΡΕΠΕΙ να κάνει. 

Σίγουρα όμως οφείλουμε -τουλάχιστον- να της προτείνουμε ένα «υγρό» όνειρο αντί για έναν «ξερό» εφιάλτη.

****************************************************************

22 Μάη 2016